Πρόληψη και διαχείριση της επιθετικής & αποκλίνουσας συμπεριφοράς έφηβων μαθητών μέσα από ένα ψυχοεκπαιδευτικό πρόγραμμα διαχείρισης θυμού και επανορθωτικές πρακτικές επίλυσης συγκρούσεων στη σχολική κοινότητα
Τα τελευταία χρόνια η αύξηση και η ένταση των περιστατικών βίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία απασχολεί εντονότερα τόσο την εγχώρια όσο και τη διεθνή κοινότητα. Παράλληλα, ο δημόσιος λόγος παρουσιάζει μία έντονη ρητορική για την έξαρση της επιθετικότητας των ανηλίκων, ενώ οι συγκρούσεις μεταξύ τους φαίνεται ότι χαρακτηρίζουν, ως έναν βαθμό, την καθημερινότητά τους, ακόμα και μέσα στη σχολική κοινότητα, η οποία δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη από το συγκρουσιακό περιβάλλον της εκάστοτε κοινωνίας. Η παιδική επιθετικότητα ερμηνεύεται ως μια ανώριμη εξωτερίκευση ψυχικής δυσφορίας, άγχους ή θυμού ή ματαίωσης που βιώνει το παιδί. Τα βρέφη και τα νήπια πράγματι εκφράζουν με «επιθετικό» τρόπο τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, εφόσον δεν έχουν αναπτύξει μηχανισμούς αυτοελέγχου ή άλλες στρατηγικές διεκδίκησης και ικανοποίησης των αναγκών τους. Καθώς το παιδί αναπτύσσεται γνωστικά και κοινωνικο-συναισθηματικά, η επιθετικότητα αναμένεται να οργανωθεί και να μετουσιωθεί σε κοινωνικά αποδεκτές μορφές συμπεριφοράς, όπως είναι για παράδειγμα η διεκδικητικότητα, η οποία, άλλωστε, αποτελεί στόχο ψυχοεκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά και εφήβους στη διαχείριση του θυμού τους. Η παρούσα μελέτη σχεδιάζει την υλοποίηση ψυχοεκπαιδευτικής παρέμβασης στη σχολική κοινότητα (σε δύο δημόσια σχολεία – δημοτικό και γυμνάσιο – Δήμου της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά) στο πλαίσιο πρωτογενούς πρόληψης εφηβικής παραβατικότητας και συγκεκριμένα την υλοποίηση βιωματικού προγράμματος διαχείρισης θυμού – βελτίωσης κοινωνικών δεξιοτήτων για την ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων που προκαλούνται εντός και εκτός σχολικής κοινότητας. Σκοπός της μελέτης είναι η διερεύνηση της έκβασης και των ομαδικών διεργασιών του κάθε προγράμματος, το οποίο θα έχει διάρκεια 8 εβδομαδιαίων (δίωρων) συναντήσεων, σχεδιασμένου να μειώσει τα επίπεδα θυμού/επιθετικότητας μαθητών ΣΤ΄ τάξης δημοτικού σχολείου καθώς και μαθητών Α΄ τάξης γυμνασίου, ενισχύοντας συνάμα την αυτοεκτίμηση των εφήβων, καθώς και τη βελτίωση των κοινωνικών & συναισθηματικών τους δεξιοτήτων (επικοινωνίας, ενσυναίσθησης, διεκδίκησης, ανάληψης ευθύνης και συγχωρητικότητας), εκπαιδεύοντάς τους σε επανορθωτικές πρακτικές και προσκαλώντας τους σε συμμετοχικές διαδικασίες για την επίλυση των διαπροσωπικών τους συγκρούσεων, αξιοποιώντας το ομαδικό κλίμα και τη θεραπευτική συμμαχία της ομάδας. Η ερευνητική μεθοδολογία θα συνδυάσει την ποσοτική με την ποιοτική μέθοδο, καθώς και την συμμετοχική παρατήρηση κατά την υλοποίηση των παρεμβάσεων από την ίδια την ερευνήτρια, για την αποτίμηση των οποίων θα γίνει χρήση σταθμισμένων ερευνητικών εργαλείων. Παράλληλα, εκτός από την έρευνα δράσης, θα πραγματοποιηθούν ημιδομημένες συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς, καθώς και με γονείς παιδιών που θα συμμετάσχουν στα προγράμματα. Κατά τη διενέργεια της μελέτης θα διερευνηθούν: α) δείκτες εμφάνισης των επιθετικών συμπεριφορών, β) συσχετισμοί μεταξύ της εμφάνισης της επιθετικότητας και των μορφών της με τα ατομικά, οικογενειακά και σχολικά χαρακτηριστικά των εφήβων, γ) προστατευτικοί παράγοντες και παράγοντες κινδύνου, δ) πιθανές συσχετίσεις της εμφάνισης της επιθετικότητας: i) με προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς των εφήβων, αλλά και ii) με τη θετική συμπεριφορά των εφήβων, καθώς και iii) με το κλίμα της ομάδας και τη θεραπευτική συμμαχία.
